Miscommunicatie, ruzie, emotioneel eenzaam
In veel relaties gaat het mis in de communicatie. Begrijpen partners elkaar niet, wordt het eenzaam in de emotionele uitwisseling en voelt de relatie leeg of zijn er verbale ruzies.
Geweldloze communicatie leert dat de woorden die je gebruikt ertoe doen. Dat er een les zit in wat je zegt en er een les zit in wat je partner zegt. Het gaat er om de les die in de woorden zit te leren herkennen en te gebruiken. Wat het brengt is stevig staan in je eigenaarschap en vandaar uit de relatie, de verbinding, aan te gaan met je partner.
Hoe werkt geweldloze communicatie
De belangrijkste uitgangspunten van geweldloze communicatie zijn:
- Zelf-empathie, wat betekent empathisch naar jezelf luisteren, ofwel zelfoordelen, zelfkritiek en andere gedachten omzetten naar achterliggende gevoelens en behoeftes. Dit vraagt zelfreflectie.
- Empathisch luisteren is proberen gevoelens en behoeftes te horen in wat de ander zegt, ook als dit oordelen, kritiek of interpretaties zijn en deze te reflecteren, zonder te vertellen wat jij in die situatie zou doen en zonder jezelf te verliezen door dezelfde emoties als de ander te gaan voelen en jezelf hierin te verliezen.
- Empathisch uitdrukken betekent vertellen wat iets met jou doet of wat jij het liefst zou willen door gevoelens en behoeftes te uiten, zonder dat je de ander verantwoordelijk maakt voor jouw eigen behoeftes. Er is geen moeten, dat de ander eraan moet voldoen of het moet oplossen.
De stappen in Geweldloze communicatie
En hoe ga je dan geweldloos het gesprek aan, zeker wanneer een conflict is. Het gesprek aangaan doe je in de volgende stappen:
1. Waarneming
2. Gevoel
3. Behoefte
4. Verzoek
Hoe werken de stappen
De stappen worden uitgelegd aan de hand van een voorbeeld: Wout is op zijn werk gebleven terwijl hij zijn vriendin Patricia had beloofd dat hij om etenstijd thuis zou zijn.
Stap 1: De Waarneming = de feiten
Benoem de feiten. Door de feiten te noemen schep je een gezamenlijk uitgangspunt voor het uiten van het ongenoegen. Als de ander de afspraak anders heeft begrepen blijkt dat snel. Hierdoor kunnen misverstanden worden voorkomen. Belangrijk hierbij is dat je neutrale termen gebruiken, de feiten benoemt zoals die zich voordoen en niet oordelen uitspreekt zoals dat iemand vergeetachtig of onbetrouwbaar is. In het voorbeeld spreekt Patricia Wout aan als hij thuis is en zij niet in haar irritatie zit maar in een volwassen staat is. Zij heeft een neutrale observatie, vrij van oordelen: “Vanavond kwam je na het eten thuis”
Stap 2: Gevoelens
Door je gevoelens te benoemen maak je duidelijk wat de feiten voor je betekenen. Je gevoelens komen niet voort uit het gedrag van de ander maar uit de interpretatie die je maakt over wat het gedrag van de ander voor je betekent (“Hij vindt z’n werk blijkbaar belangrijker” of “Het kan hem niet schelen dat we een afspraak hebben”). Door het verschil te maken tussen wat de ander doet en wat je idee daarbij is, kan de ander je gemakkelijker blijven horen. Patricia zegt bijvoorbeeld: “Ik voel me verdrietig en geïrriteerd omdat ik ervan uitging dat we samen zouden eten”.
Stap 3: Behoeften
Door je behoeften te uiten vertel je waarom het belangrijk voor je is. Gevoelens zijn gelinkt aan je behoeften. De behoefte die er achter een gevoel schuilgaat kan van moment tot moment en van persoon tot persoon verschillen. Als voor Patricia geldt “Afspraak is afspraak” zit daar misschien een behoefte aan betrouwbaarheid, voorspelbaarheid of respect achter. Tegen Wout kan ze dan zeggen: “Ik wil graag kunnen vertrouwen op afspraken.” Of: “Ik heb het nodig om helderheid te hebben over hoe de avond verloopt.” Of: “Het is voor mij belangrijk om respect te hebben voor elkaar en elkaars tijd.” Als haar frustratie voortkomt uit een behoefte aan gezelschap zegt ze: “Ik wil graag samen zijn en gezelligheid.”
Stap 4: Verzoek
Door het uiten van je verzoek neem je de verantwoordelijkheid voor het vinden van een oplossing die tegemoetkomt aan je behoeften. Een verzoek is een positief geformuleerd voorstel. Als er geen nee op geantwoord kan worden, is het geen verzoek maar een eis. De ander kan het voorstel overnemen, afwijzen of een tegenvoorstel doen dat beter aansluit bij zijn behoeften. In dat laatste geval kan je ervoor kiezen om akkoord te gaan of om te gaan onderhandelen. Door het doen van een concreet verzoek maak je duidelijk wat voor jou op dat moment belangrijk is. Bijvoorbeeld op de volgende manieren:
“Zou je, zodra je weet dat je niet op de afgesproken tijd kan komen, mij willen sms’en dat het niet doorgaat? Dan kan ik mijn eigen plan trekken zonder rekening met je te blijven houden.”
Of: “Zou je, als onze afspraak niet door kan gaan, een nieuw voorstel willen doen voor tijd met elkaar? Dan weet ik dat er iets in de planning staat en kan ik me daar alvast op verheugen.”
Het kan zijn dat Wout de tijd is vergeten, of per ongeluk de afspraak niet in zijn agenda heeft gezet, dat hij pech had met zijn fiets of dat er een noodsituatie was waardoor hij niet in staat was te laten weten dat hij later zou komen. Als Wout hiervoor empathie ontvangt, is de kans groter dat hij Patricia haar verzoek kan horen zonder in de verdediging te schieten. Het kan ook dat Wout de afspraak anders heeft geïnterpreteerd en dat ze afspreken duidelijker te communiceren.
In ieder geval is de basis vertrouwen en oprechtheid in dit gesprek, waarbij beiden echt de waarheid uitspreken, echt de verbinding aangaan en als twee verantwoordelijke volwassenen met elkaar spreken, zodat de vertrouwensband kan worden hersteld.